Bát chánh đạo là gì? Nội dung chính của Bát Chánh Đạo

Bát Chánh Đạo là thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong giới tu hành hoặc đối với những người có tâm thiện hướng về Phật giáo. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ chánh đạo là gì? Nội dung của bát chánh đạo như thế nào? Cùng Báo Giác Ngộ tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Bát Chánh Đạo là gì?

Bát chánh đạo là con đường chân chánh tám chi, giúp chúng sanh hướng đến một đời sống cao thượng, hạnh phúc. Con đường chân chính tám chi đó bao gồm Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định. Những bậc Hiền, Thánh đều nương theo tám phương tiện này để đi đến Niết bàn, Phật quả.

Nội dung chính của Bát Chánh Đạo

Dưới đây là lý giải chi tiết về từng yếu tố trong bát chánh đạo:

Chánh Kiến là gì?

Chánh Kiến là sự hiểu biết về Khổ, về nguyên nhân của Khổ, hiểu biết về sự chấm dứt Khổ và con đường đi đến nơi chấm dứt Khổ.

Nhưng trong một số kinh sách khác, bạn có thể hiểu Chánh Kiến bao gồm cả hiểu biết Lý Duyên Sinh và hiểu biết bản chất thật sự của sự vật,… Bởi vì Chánh Kiến bao gồm cả 2 khía cạnh Thế Tục và Siêu Thế. Về Thế Tục thì Chánh Kiến gồm cả hiểu biết luật Nghiệp Báo, hiểu biết bản chất thật của Vật Chất và Tâm qua Thiền Minh Sát,… Nhưng theo Kinh Đại Niệm Xứ thì Chánh Kiến là hiểu biết Bốn Chân Lý Cao thượng.

Để đạt được Chánh Kiến chúng ta cần phải có Chánh Tư Duy. Trước tiên chúng ta phải có sự tin tưởng vào luật Nghiệp Báo. Tiếp theo, sự hiểu biết bản chất thực sự của thân và tâm, biết rằng: chỉ có thân tâm mà thôi, ngoài ra chẳng có gì nữa cả. Chúng ta phải có sự hiểu biết rằng: vật chất và tâm tại mọi thời điểm đều sinh ra rồi sẽ diệt mất ngay. Nên vật chất và tâm là vô thường, là bất toại nguyện. Vào thời điểm giác ngộ tức là thời điểm chứng đạo, Chánh Kiến thấy rõ Bốn Chân Lý Cao Thượng.

Chánh Tư Duy là gì?

Chánh Tư Duy là tư tưởng thoát khỏi tham, thoát khỏi sân, thoát khỏi hại hay hung bạo.

Tư tưởng thoát khỏi tham được hiểu là tư tưởng không tham muốn, khao khát, thích thú, dính mắc. Đó là tư tưởng về sự dứt bỏ, tư tưởng từ chối, tư tưởng về việc đem lại những điều tốt đẹp, hạnh phúc cho người khác.

Tư tưởng thoát khỏi sân hận là tư tưởng từ ái. Đây là tư tưởng thoát khỏi sự ghét bỏ, muốn giết hay muốn người nào đó bị giết, bị hủy diệt.

Tư tưởng thoát khỏi hại là tư tưởng thoát khỏi sự hung bạo, không muốn làm hại hay tổn thương đến người khác, không muốn làm người khác bị đau khổ về cơ thể như  bị thương, bị đau đớn cơ thể và cũng không muốn họ bị tổn hại về tinh thần. 

Chánh Ngữ là gì?

Chánh Ngữ là ngăn ngừa tà ngữ, hay giữ hoặc không để tà ngữ phát sinh. Có bốn loại tà ngữ: nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời nói dữ (như chửi rủa, mắng nhiếc, khinh bỉ), và nói lời vô ích.  Giữ không phạm các tà ngữ này là có Chánh Ngữ. 

Chánh Nghiệp là gì?

Chánh Nghiệp là nguyện gìn giữ để không phát sinh sự sát sinh, trộm cắp, tà dâm. Khi bạn tiết chế để tập tánh tốt là không giết hại, không lấy của không cho (đó là thu thúc để không trộm cắp), hay khi bạn giữ không để phát sinh tà dâm là bạn đã kiểm soát các hành động về thân. Đây là những hành vi mang ý nghĩa của giới luật. Vì vậy, khi bạn kiểm soát không để cho thân có những hành vi sai lầm này là bạn có Chánh Nghiệp.

Chánh Mạng là gì?

Chánh Mạng là tránh xa những nghề nghiệp không chân chánh. Mọi người vì sự sinh sống của chính mình hoặc phải nuôi gia đình nên làm các nghề nghiệp khác nhau. 

Đối với nhà Sư khi đang mang bát để xin ăn thì Chánh Mạng là không nhận 4 món vật dụng: thực phẩm, y phục, thuốc men và chỗ ở một cách không chân chánh. Đối với người tại gia cư sĩ, có một số nghề nghiệp cần phải tránh để đạt được Chánh Mạng. Tránh nghề nghiệp sai trái và làm nghề nghiệp chân chánh là có Chánh Mạng.

Chánh Tinh Tấn là gì?

Có 4 loại Chánh Tinh Tấn xét theo thiện và bất thiện. Về bất thiện, có 2 loại: bất thiện chưa khởi sinh và bất thiện đã khởi sinh.

Ngăn ngừa những tâm bất thiện chưa khởi sinh

Những bất thiện chưa bao giời khởi sinh trong tâm ta vào bất cứ lúc nào ở kiếp sống này gọi là “những tâm chưa bao giờ khởi sinh”. Mặc dù chúng chưa khởi sinh trong chính chúng ta nhưng khi thấy tâm bất thiện khởi sinh ở người khác thì phải cố gắng tránh xa và giữ không để cho chúng khởi sinh trong tâm ta. Một người tinh tấn như vậy là tinh tấn ngăn chặn những bất thiện chưa khởi sinh.  

Diệt trừ những bất thiện đã khởi sinh

Loại bỏ những bất thiện đã khởi sinh nghĩa là bạn đã làm những điều bất thiện hay có tâm bất thiện và nay bạn tinh tấn để diệt trừ chúng. Nếu bạn cảm thấy hối hận, phiền muộn với những bất thiện nghiệp đó nghĩa là bạn đang tạo ra những Nghiệp bất thiện mới. Suy nghĩ như vậy là bạn đang nhân lên gấp bội tâm bất thiện và làm cho chúng ngày càng tệ hơn. 

Bạn không nên suy nghĩ đến những bất thiện đã khởi sinh mà hãy cố gắng làm những điều thiện, điều tốt cho xã hội. Bằng cách này, bạn có thể diệt trừ được những bất thiện đã khởi sinh.

Tinh tấn làm phát khởi những thiện tâm chưa có

Những thiện tâm chưa khởi sinh bên trong bạn như việc chưa bố thí cúng dường, chưa hành thiền, chưa giữ giới,… Nay bạn cố gắng tinh tấn để đạt được chúng là bạn đang phát sinh những thiện tâm trước đây chưa khởi sinh.

Tinh tấn phát triển những thiện tâm đã có

Tinh tấn phát triển những thiện tâm đã có nghĩa là tiếp tục thực hành các việc thiện đã làm. Tuy nhiên, không nên thỏa mãn hay hài lòng với bản thân về những việc đã làm trong một giờ, một ngày hay trong một khóa thiền vài ngày,… mà phải liên tục tinh tấn tu tập, có như thế thì thiện tâm mới ngày càng phát triển.

Chánh Niệm là gì?

Chánh Niệm là một tâm sở nhờ đó mà bạn có thể nhớ được sự vật.

Đặc tính của chánh niệm là chìm sâu vào đối tượng hay hoàn toàn ý thức đối tượng, không lay động, không hời hợt nổi trôi trên bề mặt.

Công năng của chánh niệm là nhớ, không để mất đề mục, luôn giữ đề mục trong tầm quán sát của mình. Khi hành Thiền Minh Sát bạn phải luôn nhớ ghi nhận đề mục hay những sự vật xảy ra trong giây phút hiện tại.

Biểu hiện của chánh niệm là trực diện với đề mục, nghĩa là đối mặt với đề mục, không để rơi vào chỗ thất niệm.

Chánh Định là gì?

Chánh Định theo lời giảng của Đức Phật là tầng thiền thứ nhất, tầng thiền thứ nhì, tầng thiền thứ ba, tầng thiền thứ tư.

Đức Phật lấy 4 tầng thiền để chỉ cho Chánh Định, dù bốn tầng thiền thuộc về Thiền Định nhưng có thể làm căn bản cho Thiền Minh Sát. Những ai thực hành Thiền Định trước sau đó chuyển sang thực hành Thiền Minh Sát thì các tầng thiền này có thể được chọn làm đối tượng để hành Thiền Minh Sát, vì vậy các tầng Thiền Định đã làm căn bản cho Thiền Minh Sát. Tuy nhiên, ở đây nên hiểu rằng: “Sát Na Định” cũng là Chánh Định bởi vì nếu không có Sát Na Định thì không có Thiền Minh Sát cũng như không có Giác Ngộ.

Công năng và lợi ích của việc thực hành Bát chánh đạo

Công năng

Cải thiện tự thân: Những ai thường xuyên tu tập Bát chánh đạo sẽ giúp cải thiện được những hành vi bất chính, tạo cho tự thân một cuộc sống chân chính có nhiều ích lợi và thiện mỹ.

Cải tạo hoàn cảnh: Thế giới quan bên ngoài được hình thành từ tâm niệm. Nếu thường xuyên nương theo Bát chánh đạo thì có thể cải tạo được một thế giới hoàn mỹ.

Làm căn bản cho chánh giác: Bát chánh đạo chính là nền tảng đầu tiên cho sự giác ngộ chân chính.

Lợi ích

• Nắm được những kiến thức chân chính, không bị mê hoặc bởi những đạo tà giáo.
• Suy nghĩ chân chánh, không bị sa vào những lỗi lầm đen tối.
• Lời nói chân chính, mang lại lợi ích cho bản thân và người khác.
• Hành động chân chính, không gây thương tổn đến người khác.
• Đời sống chân chính, không bị người khác khinh, chê bai, thay vào đó là sự kính trọng và ngưỡng mộ.
• Siêng năng chân chánh hơn sẽ mang lại nhiều kết quả tốt đẹp.
• Thiền định chân chánh giúp phát triển trí huệ và Phật quả viên thành.

Mong rằng qua bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Bát Chánh Đạo và tinh tấn tu tập để luôn an lạc trong cuộc sống.